Gratis werken. Voor veel – zo niet alle- freelancers een bekend dilemma. Vrienden of bekenden die je om zakelijke gunsten vragen, maar ook en vooral bedrijven of potentiële klanten die je om gratis werk vragen. Want “het is zo goed voor je exposure en je naamsbekendheid, je moet het zien als investering, later komt er echt werk uit”, en zo meer.
Gratis werk is onder te verdelen in verschillende categorieën. Bij vrijwilligerswerk doe je iets voor een organisatie die je na aan het hart ligt en daar krijg je niets voor terug behalve voldoening. Prima, vooral doen. Waar ik ook een voorstander van ben, is bartering. Ik schrijf jouw webtekst, jij maakt mijn profielfoto. Of ik schrijf jouw persbericht en krijg van jou bootcamples, ik noem maar wat.
De vriendendiensten zijn al iets dubieuzer. Het checken van een sollicitatiebrief vind ik wat anders dan het schrijven van een (commerciële) advertentie. En als een vrij onbekende Facebook ‘vriend’ me vraagt om (gratis) hulp bij webteksten, kost een nee me weinig moeite. Jij repareert mijn auto toch ook niet voor niks? Maar ook bij echte vrienden is de scheidslijn vaag. De vrager beseft vaak niet dat ik met een complete webtekst ook minimaal een avond bezig ben en hij/zij daar normaal €350,- voor had moeten betalen. Bij de bevriende bakker kan ik ook nog steeds geen vrienden-brood ophalen.
Nog lastiger zijn de zogenaamde ‘investeringen’. Je moet wat doen om daar later misschien –en misschien ook niet- werk uit te krijgen. Zo heb ik jaren gratis meegewerkt aan het relatiemagazine van een reclamebureau waar ik als freelancer voor werkte. “Want daarmee halen we klanten binnen en daar krijg jij dan weer werk uit.” 6 Keer per jaar schreef ik 4, 5, 6 grote artikelen. Kostte me vele uren aan rijden, interviewen en schrijven en de return was onmeetbaar. Op een gegeven moment schreef ik bijna meer gratis dan betaald. Totdat ik aangaf daar geen zin meer in te hebben. Toen kreeg ik helemaal geen werk meer van ze.
Het bruut afwijzen van deze vorm van investeren is dus lastig. Want ja, je mag best moeite doen voor nieuw werk, reclame maken kost ook geld en je kan je talent zo mooi etaleren. Allemaal waar. Het probleem is alleen dat het vaak weinig concreet is. Wat ga je er precies uithalen en wanneer? Met naamsbekendheid kun je geen brood kopen. Hoe reëel is de kans dat de mensen die je ooit hebt geïnterviewd in een later stadium aan jou denken bij het vergeven van betaald werk?
Het maken van een proefopdracht is wat anders. Wanneer je zo goed als overeenstemming hebt over een opdracht, maar ze willen eerst nog bevestiging in de vorm van een proeftest, doe ik dat natuurlijk. Zie het als een pitch. Waarbij ik het niet doe wanneer het om een bestaande klant gaat, want die weet hoe ik schrijf.
C&A vroeg onlangs jonge designers gratis wat te ontwerpen. Daarop kwam een hoop commentaar, met voor én tegenstanders. Want, mooie kans voor jong talent op een groot bereik enzovoorts. Maar ook: waarom? Het is niet dat C&A geen budget heeft… Was dit inderdaad een mooie kans om naam te maken of gewoon slimme uitbuiting?
Kortom, tja, kortom wat eigenlijk? Werk ik gratis? Ja, soms. Doe ik het graag? Nee, want ik moet ook gewoon geld verdienen. Heb ik het er voor over? Soms wel, maar in de loop der tijd heb ik steeds beter leren inschatten wat ik wel en niet doe. Daarbij heb ik de luxe dat ik veel vaste klanten heb en mijn uren redelijk gevuld zijn. Als ik een maagdelijk lege agenda had, zou ik er alles aan doen om hem te vullen. Ook gratis werken met een onbekende ‘kans op’. De conclusie is dus dat er geen eenduidige conclusie is. Maar als het even kan, sla ik liever een rondje over. ;-)